07 Jun Γονείς – Θεραπεύοντας τον εαυτό μας

Για τους γονείς: Θεραπεύοντας τον εαυτό μας

«Όταν απουσιάζει ο προβληματισμός, η ιστορία επαναλαμβάνεται συχνά… Έρευνες έχουν σαφώς αποδείξει ότι η σύνδεση των παιδιών μαζί μας θα επηρεαστεί από τα προσωπικά μας βιώματα όταν ήμασταν παιδιά εάν δεν επεξεργαστούμε και δεν καταλάβουμε εκείνες τις εμπειρίες.» Dan Siegel

Ο διάσημος ψυχολόγος D. W. Winnicott είπε ότι τα παιδιά δεν χρειάζονται τέλειους γονείς· αυτό που χρειάζονται είναι γονείς που να τους προσφέρουν πλήρη αφοσίωση και να αποφεύγουν να τα πληγώνουν.
Αλλά, δυστυχώς, οι περισσότεροι γονείς δεν το βρίσκουν αρκετά εύκολο αυτό.
Διότι πρώτα απ’ όλα δεν υπάρχει ένα συνηθισμένο παράδειγμα για να εξηγήσουμε την αφοσίωση. Αφοσίωση, όπως οι γονείς ξέρουν καλά, είναι να κρατάς στην αγκαλιά ένα μωρό που κλαίει υποφέροντας από ωτίτιδα στις δύο η ώρα το πρωί. Αφοσίωση είναι να αφήνεις ένα υπέροχο μυθιστόρημα για να παίξεις ένα επιτραπέζιο παιχνίδι με τα παιδιά σου. Αφοσίωση είναι να θέλεις να μαγειρέψεις στην κουζίνα το βραδινό φαγητό των παιδιών σου μετά από μια δύσκολη μέρα, όταν το μόνο που θα ήθελες πραγματικά είναι να ξαπλώσεις στον καναπέ και να τηλεφωνήσεις στη φίλη σου. Αφοσίωση είναι να βγάζεις το παλτό σου μια κρύα νύχτα για να σκεπάσεις το παιδί σου που κοιμάται στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου.
Αυτή η συνηθισμένη αφοσίωση έχει σχέση με την ίδια έντονη αγάπη που ωθεί τους γονείς σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας να αψηφούν με κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή για να σώσουν το παιδί τους, π.χ. από ένα γυαλί που σπάει και πετιέται ξαφνικά στον αέρα, από μια πυρκαγιά που ξέσπασε στο σπίτι, από ένα άγριο ζώο στο δάσος κλπ.
Αλλά ακόμα κι αν τις περισσότερες φορές εκφράζουμε την επιθυμία μας να βάζουμε τα παιδιά μας σε προτεραιότητα, στην πράξη δεν είναι πάντα τόσο εύκολο να είμαστε «καλοί» γονείς.
Ακόμη και αν είμαστε αφοσιωμένοι γονείς, συχνά, χωρίς τη θέλησή μας, μπορούμε να πληγώσουμε τα παιδιά μας. Αυτό μπορεί να συμβαίνει ακόμα και στους γονείς που λατρεύουν τα παιδιά τους, οι οποίοι μπορεί να είναι οι απόλυτοι ήρωες και να θυσιάζουν τον εαυτό τους αν η κατάσταση το απαιτεί. Ο λόγος είναι ότι, παρόλο που δεν θα βλάπταμε ποτέ συνειδητά το παιδί μας, μόνο και μόνο καθοδηγούμενοι από το γονεϊκό μας ένστικτο, εντούτοις συμβαίνει, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, όπως μπορεί να συμβαίνει και σε κάθε σχέση.
Η αλήθεια είναι ότι πρακτικά όλοι μας, άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο, έχουμε πληγωθεί ως παιδιά, και εάν δεν θεραπεύσουμε εκείνες τις πληγές, αυτό μας εμποδίζει στο να ασκήσουμε τη γονεϊκή μας ιδιότητα με τον καλύτερο τρόπο. Εάν υπάρχει ένα γεγονός που μας σημάδεψε όταν ήμασταν παιδιά, ενδέχεται να μην έχει πάψει να μας ταλαιπωρεί ακόμα και τώρα που είμαστε εμείς γονείς με συνέπεια να πληγώνουμε το παιδί μας.
Μπορούμε όλοι να σκεφτούμε κάποια παραδείγματα: Ο πατέρας που επαναλαμβάνει ασυναίσθητα απέναντι στους γιους του την επικριτική στάση του πατέρα του. Η μητέρα που δεν μπορεί να θέσει τα όρια στη συμπεριφορά των παιδιών της επειδή δεν μπορεί να αντέξει τις φωνές και τους καβγάδες τους με αποτέλεσμα να ανατρέφει ανήσυχα και εγωκεντρικά παιδιά. Οι γονείς που απασχολούνται πολλές ώρες στην εργασία τους αφήνοντας τα παιδιά τους στη φροντίδα των μπέιμπι σίτερ επειδή αμφιβάλλουν για την ικανότητά τους να ανταποκριθούν στη φροντίδα και την αγάπη των παιδιών τους.
Αλλά τα καλά νέα είναι ότι με το να είμαστε γονείς μάς δίνεται η ευκαιρία να θεραπευτούμε μέσα από τη σχέση με τα παιδιά μας. Οι περισσότεροι γονείς λένε ότι η αγάπη των παιδιών τους τους έχει μεταμορφώσει: γίνονται πιο υπομονετικοί, πιο συμπονετικοί, πιο ανιδιοτελείς. Τα παιδιά μας έχουν την αλάνθαστη ικανότητα να μας δείχνουν τις πληγές μας, να μας «βγάζουν» τους αδικαιολόγητους φόβους και τους θυμούς μας. Καλύτερα από τον καλύτερο δάσκαλο του ζεν ή θεραπευτή, τα παιδιά μάς δίνουν την τέλεια ευκαιρία να μεγαλώσουμε και να θεραπευτούμε. Σχεδόν μαγικά, από τη μια οι πληγές μας θεραπεύονται κι από την άλλη μας δίνεται το κίνητρο να βελτιωνόμαστε συνεχώς και να γινόμαστε καλύτεροι γονείς.
Επομένως, πώς μπορούμε να θεραπεύσουμε τις πληγές μας και να γίνουμε οι γονείς που αξίζουν στα παιδιά μας;
1. Να ασκούμε τον γονεϊκό μας ρόλο συνειδητά. Εάν προσέξουμε τη συμπεριφορά μας, μπορούμε να εντοπίσουμε τις πληγές που χρειάζονται θεραπεία – ξέρουμε πότε ξεπερνάμε τα όρια της φυσιολογικής αντίδρασης, ή ποια σημεία του εαυτού μας χρειάζεται να εξετάσουμε. Και ειλικρινά, έχει να κάνει περισσότερο μ’ εμάς. Όχι ότι τα παιδιά δεν ενεργούν σαν παιδιά – πάντα το κάνουν, και αυτή είναι η κατάλληλη ηλικία για να το κάνουν. Αλλά αυτό που ενοχλεί ορισμένους γονείς, κάποιοι άλλοι θα το αντιμετώπιζαν με ηρεμία και με μια καλή συμπεριφορά που θα παρακινούσε τα παιδιά να ΘΕΛΟΥΝ τα ίδια να τη μιμηθούν. Όταν πυροδοτείται μια εκρηκτική αντίδραση εκ μέρους μας, σημαίνει πως έχουμε σκοντάψει πάνω σε κάτι που χρειάζεται επούλωση και θεραπεία. Σοβαρά. Οποτεδήποτε το παιδί μας πατά τα κουμπιά μας, μπορούμε να στοιχηματίσουμε ότι εκείνα τα κουμπιά είχαν δημιουργηθεί εκεί κατά τη δική μας παιδική ηλικία.

2. Πρέπει να σπάσουμε τον κύκλο πατώντας το εσωτερικό κουμπί παύσης. Δεν χρειάζεται να επαναλαμβάνουμε την ιστορία με τα παιδιά μας. Ακόμα κι αν βαδίζουμε σε λάθος μονοπάτι, ας ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΜΕ. Παίρνουμε μια βαθιά εισπνοή, και πατάμε το κουμπί ΣΤΟΠ. Σκεφτόμαστε τι μπορεί να συμβεί αν συνεχίσουμε, και επιλέγουμε αλλαγή πορείας. Βγαίνουμε από το δωμάτιο. Αυτό δεν πρέπει να μας δημιουργεί αμηχανία, δοκιμάζουμε απλώς την καλή διαχείριση θυμού. Αμηχανία και στεναχώρια ως επακόλουθο θα αισθανθούμε όταν καταλήγουμε σε αδικαιολόγητα ξεσπάσματα.
3. Καταλάβετε πώς λειτουργούν οι συγκινήσεις. Ο θυμός είναι βιολογική κατάσταση. Όταν βρισκόμαστε στο έλεος των χημικών αντιδράσεων, αυτό μας προκαλεί θυμό. Κάνουμε και λέμε πράγματα που δεν θα επιλέγαμε ποτέ να κάνουμε κάτω από άλλες συνθήκες. Όταν το σώμα και τα συναισθήματά μας είναι σε κατάσταση μάχης, το παιδί μάς φαίνεται σαν εχθρός. Πάρτε μια ανάσα και περιμένετε μέχρις ότου ηρεμήσετε.
4. Απεικονίστε τη δική σας «ιστορία». Εάν βιώσατε μια επώδυνη παιδική ηλικία, δεν μπορείτε να την αλλάξετε πλέον. Αυτό όμως που μπορείτε να αλλάξετε είναι τα συναισθήματα που κουβαλάτε μέσα σας από τότε. Τη δική σας «ιστορία». Απεικονίστε τη, ζήστε τα επίπονα συναισθήματα, αλλά υπό νέες οπτικές γωνίες. Εάν ο πατέρας εγκατέλειψε την οικογένειά σας και θεωρήσατε ότι αυτό έγινε διότι δεν ήσαστε αρκετά καλοί, είναι καιρός να μπουν τα πράγματα στη θέση τους και να γίνει κατανοητό, από την πλεονεκτική ενήλικη θέση σας, ότι ήσαστε πολύ περισσότερο καλοί και η φυγή του δεν είχε καμία σχέση μ’ εσάς. Εάν η μητέρα σας σας χτυπούσε και νομίζατε ότι αυτό συνέβαινε γιατί ήσαστε κακοί, η αλήθεια είναι ότι η μητέρα σας ήταν φοβισμένη και θα είχε χτυπήσει ακόμα και το πιο αγγελικό παιδί στον κόσμο εκείνη τη στιγμή. Ήσαστε ακριβώς όπως οποιοδήποτε παιδί στον κόσμο: ένα παιδί που ήθελε να κερδίσει την αγάπη και την προσοχή με τους μόνους τρόπους που ήξερε. Το να βιώσετε ξανά την ιστορία σας και να την ξαναγράψετε μπορεί να είναι μια επίπονη διαδικασία, αλλά είναι απελευθερωτική συγχρόνως. Είναι επίσης ο μόνος δρόμος να είστε ο γονέας που θα θέλατε να είστε για το παιδί σας.
5. Μην αγχώνεστε. Όλοι έχουμε έναν πραγματικό χρόνο για να γίνουμε οι καλύτεροι γονείς που μπορούμε και αυτός είναι όταν δεν αγχωνόμαστε. Αναπτύξτε έναν κατάλογο από συνήθειες που σας βοηθούν να αποφεύγετε το άγχος: φυσική άσκηση, γιόγκα, σάουνα, διαλογισμό. Δεν μπορείτε να βρείτε το χρόνο; Συμπεριλάβετε ολόκληρη την οικογένεια. Βάλτε μουσική και χορέψτε μαζί, πηγαίνετε έναν περίπατο στο δάσος, βάλτε τα παιδιά στο κρεβάτι με ένα βιβλίο νωρίς το βράδυ της Παρασκευής για ένα ήρεμο, χαλαρό βράδυ και φροντίστε τον ύπνο σας.
6. Πάρτε βοήθεια από κάποιον ειδικό. Αν νιώθετε ότι δεν τα καταφέρνετε μόνοι σας, τότε ζητήστε βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχολόγο. Δεν υπάρχει ντροπή στο να ζητήσετε βοήθεια. Ντροπή είναι να αποποιηθείτε την ευθύνη σας ως γονείς βλάπτοντας το παιδί σας φυσικά ή ψυχολογικά. Αν νομίζετε ότι χρειάζεστε βοήθεια, μην περιμένετε, κάντε το ΤΩΡΑ.
Κανένας γονέας δεν είναι τέλειος, επειδή οι άνθρωποι είναι ατελείς εξ ορισμού. Άσχετα με το πόσο δουλεύουμε με τον εαυτό μας, δεν έχουμε πάντα θετική επίδραση στα παιδιά μας. Αλλά εάν δίνουμε την απαραίτητη προσοχή, χρησιμοποιούμε τα εσωτερικά κουμπιά παύσης, απεικονίζουμε την εμπειρία μας, και κρατάμε το άγχος και την αγωνία μας σε διαχειριστικά επίπεδα, μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τη ζημιά που κάνουμε στα παιδιά μας.
Και ευτυχώς, ο Winnicott φαίνεται να είναι σωστός. Τα παιδιά μας δεν χρειάζονται την τελειότητα από μας. Η έρευνα έχει δείξει ότι, εάν ικανοποιούμε τις φυσικές, συναισθηματικές και διανοητικές ανάγκες τους, μπορούμε συνήθως να βασιζόμαστε στην ανάπτυξη που επιβάλλει η μητέρα φύση από μόνη της, να αναθρέψουμε τα παιδιά μας ως υγιείς ενήλικες. Και όταν αυτά είναι ιδιότροπα; Αυτό ακριβώς κάνει τη ζωή πιο ενδιαφέρουσα.